D. Financiering

Inleiding
In de paragraaf financiering wordt de financieringsfunctie van de gemeente Krimpenerwaard toegelicht voor de jaren 2024-2027. De toelichting vindt plaats in een onderdeel algemene ontwikkelingen en een onderdeel ontwikkelingen gemeente Krimpenerwaard. Onder de algemene ontwikkelingen komen de renteontwikkelingen en ontwikkelingen ten aanzien van de wet- en regelgeving aan de orde. Het onderdeel ontwikkelingen gemeente Krimpenerwaard richt zich specifiek op de financiering, renteberekening en het voldoen aan wettelijke bepalingen van de gemeente Krimpenerwaard.  

Belangrijkste conclusies
De belangrijkste conclusies uit de paragraaf financiering zijn:

• Om het door de raad vastgestelde en nog vast te stellen beleid te kunnen uitvoeren moeten financieringsmiddelen worden aangetrokken. Hierdoor neemt de schuldpositie van de gemeente de komende jaren toe. De omvang van de schuldpositie wordt per 1 januari 2024 ingeschat op € 90 miljoen. Per 31 december 2027 stijgt de schuldpositie naar verwachting tot € 185 miljoen;
• In de meerjarenbegroting 2024-2027 wordt rekening gehouden met het aantrekken van nieuwe geldleningen in 2024 (€ 50 miljoen), 2025 (€ 50 miljoen) en 2026 (30 miljoen);
• De toename van de schuldpositie vindt met name plaats in 2024 en 2025 met name als gevolg van de uitvoering van grote projecten en heeft gevolgen voor de beschikbare begrotingsruimte, de ontwikkeling van de netto schuldquote en het solvabiliteitsratio;
• Afhankelijk van de renteverwachting wordt eerst gebruik gemaakt van kortlopende geldleningen voordat er een langlopende geldlening wordt aangetrokken;
• Lange rentetarieven lopen in de periode 2024-2027 naar verwachting niet verder op. Bij het aantrekken van nieuwe langlopende geldleningen wordt uitgegaan van een rentepercentage van 3,2% voor leningen met een looptijd van 40 jaar en een rente 3,3% voor leningen met een looptijd van 20 jaar.;
• In 2024 wordt een reëel rentepercentage (0,9%) toegerekend aan de activa;
• Er is voldaan aan de voorschriften vanuit de wet Fido (kasgeldlimiet en renterisiconorm).

Renteontwikkelingen
Het voorspellen van de renteontwikkeling is een lastige opgave, zeker op de lange termijn. In onderstaand overzicht wordt de ontwikkeling van de te betalen rente (debetrente) in een deel van 2022 en 2023 weergegeven. 

Op basis van de rentevisies van BNG Bank en ABN Amro Bank wordt verwacht dat de inflatie zowel in 2023 als in 2024 duidelijk boven de doelstelling van de Europese Centrale Bank (ECB) blijft. De ECB zal het monetaire beleid waarschijnlijk nog iets verkrappen. De rentetarieven zullen met name in de kortere looptijden nog wat oplopen. Verwacht wordt dat de kapitaalmarktrente in 2023 rond het huidige niveau zal bewegen en dat vanaf volgend jaar een lichte daling zal inzetten.

De rentemarkt wordt vaak opgedeeld in de geldmarkt (geldmarktrente) en de kapitaalmarkt (kapitaalmarktrente). Hierbij wordt onder de geldmarktrente de korte rente verstaan en onder de kapitaalmarktrente de lange rente (met een looptijd vanaf 2 jaar). Euribor is het gemiddelde rentetarief waartegen een groot aantal vooraanstaande Europese banken elkaar leningen in euro's verstrekken en vormt de basis voor andere (kortlopende) rentetarieven. Als maatstaf van de kapitaalmarktrente wordt vaak naar staatsleningen gekeken. 

De rente op de geld- en kapitaalmarkt wordt voornamelijk bepaald door het beleid van de ECB. De ECB heeft in 2023 de rentetarieven aanzienlijk verhoogd. De herfinancieringsrente steeg van 2,5% naar 4,25%. De herfinancieringsrente is de rente die banken moeten betalen aan de ECB wanneer zij geld bij de ECB opnemen. Met de rentestappen wil de ECB voorkomen dat de hoge inflatie verder in de economie wortelt. 

Wet- en regelgeving
De Wet financiering decentrale overheden (Wet fido) en de bijbehorende ministeriële regelingen geven het bindende kader voor de uitoefening van de treasury van de gemeenten. De onderliggende regelingen zijn:

• de regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden (Ruddo);
• de uitvoeringsregeling financiering decentrale overheden (Ufdo);
• het besluit leningsvoorwaarden decentrale overheden;
• de regeling schatkistbankieren decentrale overheden.

Op grond van artikel 212 Gemeentewet is de gemeente verplicht een financiële verordening vast te stellen. In de Financiële verordening gemeente Krimpenerwaard 2023 is opgenomen dat het college eens per 4  jaar een treasurystatuut vaststelt en ter informatie aan de gemeenteraad aanbiedt. Een nieuw treasurystatuut is in 2020 vastgesteld.
Conform het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) dient een financieringsparagraaf op te worden genomen in de begroting en het jaarverslag (artikelen 9, 13 en 26). 

Beleidsvoornemen treasury
In het Treasurystatuut gemeente Krimpenerwaard 2020 heeft het college de kaders voor de treasuryfunctie bepaald. Het beleid van onze gemeente is erop gericht om de financieringsbehoefte zo gunstig mogelijk af te dekken. Omdat de rente op de kortlopende middelen in het algemeen gunstiger is dan de rente op langlopende middelen, wordt bij een gelijkblijvende renteverwachting eerst gebruik gemaakt van kortlopende geldleningen als er een lening aangetrokken moet worden. 
Voor het afdekken van renterisico’s kan worden afgeweken van financiering met een korte looptijd. Door langlopende geldleningen eerder aan te trekken dan strikt noodzakelijk kan enerzijds geprofiteerd worden van een lage rente en anderzijds het risico op stijgende rente worden beperkt of afgewend.
De gemeente Krimpenerwaard werkt vanuit totaalfinanciering. Alle gemeentelijke inkomsten en uitgaven worden hierbij gesaldeerd voordat de gemeente zich op de geld- of kapitaalmarkt begeeft. Goed inzicht in het verloop van inkomsten en uitgaven leidt tot betere sturing op de benodigde liquiditeiten voor de komende jaren, de aan te trekken externe financiering en de ontwikkeling van de rentekosten.

Risicobeheer
In de Wet fido zijn voor de beheersing van de renterisico’s de kasgeldlimiet en de renterisiconorm opgenomen.

Kasgeldlimiet
De kasgeldlimiet stelt een bovengrens aan de toegestane omvang van de kortlopende schuld (looptijd korter dan 1 jaar). Reden hiervoor is dat een korte schuldpositie een potentieel renterisico in zich heeft, omdat rentestijgingen direct doorwerken in de rentelasten. 
Voor structurele liquiditeitstekorten is financiering met geldleningen met een looptijd langer dan 1 jaar de aangewezen oplossing. Het is niet toegestaan de kasgeldlimiet meer dan twee kwartalen achtereen te overschrijden. Onderstaand volgt een overzicht van de ontwikkeling van de kasgeldlimiet in 2024.

Berekening kasgeldlimiet	Begroot	Begroot 2024
(bedragen x € 1.000)	2023	1e kw.	2e kw.	3e kw.	4e kw.
Grondslag: Begrotingstotaal	€ 161.775	€ 177.311	€ 177.311	€ 177.311	€ 177.311
Toegestane kasgeldlimiet:
- relevant percentage (wettelijk voorgeschreven)	8,5%	8,5%	8,5%	8,5%	8,5%
Bedrag	€ 13.751	€ 15.071	€ 15.071	€ 15.071	€ 15.071
Gemiddelde kortlopende schuld
(negatief betekent schuld, positief betekent tegoed)		€ 19.233	€ 327	€ 14.620	€ 11.979
Ruimte (+) / overschrijding (-)		€ 34.304	€ 15.398	€ 29.691	€ 27.050

Renterisiconorm
De renterisiconorm gaat er van uit dat de vaste leningenportefeuille zodanig is samengesteld dat het renterisico gelijkmatig over de jaren wordt gespreid. De renterisiconorm is gekoppeld  aan het begrotingstotaal.

Berekening renterisiconorm	Begroot
(bedragen x € 1.000)	2024	2025	2026	2027
Renterisico's (aflossingen op vaste schuld):
- renteherziening op vaste schuld	€ -	€ -	€ -	€ -
- aflossingen	€ 6.725	€ 7.475	€ 9.825	€ 11.325
Renterisico	€ 6.725	€ 7.475	€ 9.825	€ 11.325
Berekening renterisiconorm:
Begrotingstotaal	€ 177.311	€ 168.176	€ 169.442	€ 169.484
Bij ministerie vastgesteld percentage	20%	20%	20%	20%
Renterisiconorm	€ 35.462	€ 33.635	€ 33.888	€ 33.897
Toetsing renterisico aan norm:
Renterisiconorm	€ 35.462	€ 33.635	€ 33.888	€ 33.897
Renterisico	€ 6.725	€ 7.475	€ 9.825	€ 11.325
Ruimte (+) / overschrijding (-)	€ 28.737	€ 26.160	€ 24.063	€ 22.572

In bovenstaande tabel is rekening gehouden met de jaarlijkse aflossingen van de geraamde nog op te nemen vaste geldleningen over de periode 2024-2027. Uit de opstelling blijkt dat het risico dat de gemeente loopt op haar vaste schuld beperkt is en ruim binnen de norm blijft.

Leningenportefeuille en financieringsbehoefte
De schuldpositie van de gemeente wordt bepaald door de omvang van de portefeuille opgenomen geldleningen in combinatie met de debetstand op de rekening-courant. Op basis van de huidige inzichten geeft onderstaande tabel de ontwikkeling van de schuldpositie over de periode 2023 tot en met 2027 weer. 

Schuldpositie	Werkelijk 2023	Begroot 2024	Begroot 2025	Begroot 2026	Begroot 2027
(bedragen x € 1.000)
Onderhandse geldleningen binnenlandse banken
- Hoofdsom leningen per 1 januari	€ 97.150	€ 89.925	€ 133.200	€ 175.725	€ 195.900
- Aflossing afgesloten leningen t/m 2022	€ 7.225-	€ 6.725-	€ 6.225-	€ 6.075-	€ 6.075-
- Lening per 01-10-2024 € 50.000, 40jr., 3,2%		€ 50.000	€ 1.250-	€ 1.250-	€ 1.250-
- Lening per 01-07-2025 € 50.000, 20jr., 3,3%			€ 50.000	€ 2.500-	€ 2.500-
- Lening per 01-07-2026 € 30.000, 20jr., 3,3%				€ 30.000	€ 1.500-
Hoofdsom leningen per 31 december	€ 89.925	€ 133.200	€ 175.725	€ 195.900	€ 184.575

Voor de onderbouwing van de financieringsbehoefte is een gedetailleerde liquiditeitsprognose voor de lange termijn gemaakt op basis van verwachte inkomsten en uitgaven gedurende de jaren 2023 t/m 2027. De liquiditeitsprognose laat het volgende beeld zien:

Liquiditeitsprognose 2024-2027	2024	2025	2026	2027
(bedragen x € 1.000)
Saldo liquide middelen medio augustus 2023	€ 25.535	€ 498-	€ 3.239-	€ 2.927
- Operationele activiteiten (programma's)	€ 13.218	€ 15.920	€ 9.967	€ 9.967
- Investeringsactiviteiten (nog vast te stellen raad)	€ 81.117-	€ 57.939-	€ 19.598-	€ 6.659-
- Activiteiten actieve grondexploitatie	€ 165-	€ 89-	€ 89-	€ 89-
- Financieringsactiviteiten	€ 7.569-	€ 6.998-	€ 6.781-	€ 6.717-
Saldo liquide middelen, exclusief aangetrokken financiering	€ 50.098-	€ 49.604-	€ 19.740-	€ 571-
Financiering middels langlopende geldleningen:
- 2024 (looptijd 40 jaar, 3,2%)	€ 50.000	€ 1.250-	€ 1.250-	€ 1.250-
- 2025 (looptijd 20 jaar, 3,3%)		€ 50.000	€ 2.500-	€ 2.500-
- 2026 (looptijd 20 jaar, 3,3%)			€ 30.000	€ 1.500-
- Rente nieuw aangetrokken financiering	€ 400-	€ 2.385-	€ 3.583-	€ 3.906-
Saldo liquide middelen, inclusief aangetrokken financiering	€ 498-	€ 3.239-	€ 2.927	€ 9.727-

Tijdens de raadsbijeenkomst van 7 december 2022 is een financiële doorkijk gegeven ten aanzien van de ontwikkeling van  grote projecten. In de liquiditeitsprognose is bij het onderdeel investeringsactiviteiten rekening gehouden met deze projecten, zoals de bouw Schoonhovens College en sporthal De Meent, aanleg milieustraat, nieuwbouw scholen en nieuwbouw gemeentekantoor. Tevens zijn investeringen IBOR, vGRP en vastgoed verwerkt in de prognose.

Renteresultaat
In het BBV is opgenomen dat de paragraaf financiering van de begroting en jaarrekening naast de beleidsvoornemens en het gerealiseerde beleid ook verplicht inzicht moet geven in:
- de rentelasten uit externe financiering
- het renteresultaat
- de wijze van rentetoerekening.

Voor de interne doorberekening van de rentelasten hanteren we voor 2023 een percentage van 0,9% (conform Kadernota 2024). Deze interne rekenrente wordt gebruikt voor rentetoerekening aan investeringen, grondexploitatie en taakvelden. Onderstaand renteschema geeft inzicht in de rentelasten van externe financiering, het renteresultaat en de wijze van rentetoerekening.
Bij de berekening van de renteomslag mag er sprake zijn van een renteresultaat. Het renteresultaat 2024 van € 2.000 is terug te vinden op het taakveld Treasury. 

Rentetoerekening		2024
(bedragen x € 1.000)
a.	Externe rentelasten over korte en lange financiering		€ 1.226
b.	Externe rentebaten over korte en lange financiering		€ 165-
	Saldo rentelasten en -baten		€ 1.061
c1.	Doorberekende rente aan grondexploitaties	€ 1
c2.	Rente projectfinanciering
c3.	Rentebaten van doorverstrekte leningen	€ 113-
			€ 112-
	Aan taakvelden toe te rekenen externe rente		€ 949
d1.	Rente over eigen vermogen		-
d2.	Rente over voorzieningen
			€ -
	Totaal aan taakvelden toe te rekenen		€ 949
e.	De aan taakvelden toegerekende rente		€ 1.465-
	Boekwaarde activa welke integraal wordt gefinancierd
	(peildatum 01-01-2024, conform mjb. 2024-2027)	€ 162.772
	Voorcalculatorische rentepercentage begroting 2024	0,9%
Renteresultaat op taakveld Treasury (-/- = voordelig)			€ 516-

Kredietrisicobeheer
Kredietrisico is de kans dat verstrekte leningen niet (volledig) en/of niet tijdig worden terugbetaald. Op kapitaalverstrekkingen en afgegeven gemeentegaranties/borgstellingen loopt de gemeente een zeer beperkt risico aangezien de gemeente fungeert als achtervang voor garantstellingen die afgegeven zijn door zogenaamde waarborgfondsen.

De uitzettingen van de gemeente kennen eveneens nagenoeg geen risico. Enerzijds heeft de gemeente Krimpenerwaard een overeenkomst met de BNG Bank met betrekking tot onder andere het aantrekken en uitzetten van kort en lang geld. Anderzijds worden overtollige middelen geparkeerd bij het ministerie van Financiën (schatkistbankieren).

Geldstromenbeheer
De geldstromen lopen hoofdzakelijk via de BNG Bank. De saldi van de rekeningen bij de andere banken wordt zoveel als mogelijk overgeboekt naar de rekening bij de BNG Bank. Er wordt gewerkt met een meerjarige liquiditeitsprognose die regelmatig geactualiseerd wordt.

Relatiebeheer
De bancaire partijen waarmee de gemeente Krimpenerwaard zaken doet vallen onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Verzekeringskamer. 
In 2018 is een financieringsovereenkomst met de N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG Bank) afgesloten. Dit raamcontract voor een krediet- en depotarrangement en elektronisch betalingsverkeer wordt ten minste eens in de vier jaar beoordeeld op inhoudelijke bepalingen en concurrerende condities. Hierbij dient te worden opgemerkt dat de BNG Bank een unieke plaats inneemt ten opzichte van andere banken, omdat voor het ontvangen van rijksuitkeringen een lopende rekening bij deze bank vereist is. Overigens worden de faciliteiten van de BNG Bank toereikend geacht en de condities marktconform.